بیعت نساء (قرآن)

---

مقصود از بیعت نساء، بیعت زنان صدر اسلام با پیامبراکرم -صلی الله علیه و آله وسلم- است که در موارد متعدد و از جمله در فتح مکه ( سال هشتم هجری) اتفاق افتاد.

۱ - بیعت نساء

---

درباره کیفیت بیعت زنان با پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم -سه قول مطرح شده است:
قول اول: پیامبر -صلی الله علیه وآله-با قرائت آیه ۱۲ ممتحنه (نه با مصافحه) از آنها بیعت می‌گرفت.
قول دوم: هرگاه حضرت می‌خواست از زنان بیعت بگیرد ظرف آبی طلب می‌کرد و دست خود را در آن قرار می‌داد و سپس زنان دستهای خود را در آن آب قرار می‌دادند.
قول سوم: پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- با مصافحه از روی پارچه از زنان بیعت می‌گرفت.

۲ - آثار بیعت نساء

---

این آیه شریفه حکم بیعت زنان مؤمن با رسول خدا -صلی الله علیه و آله وسلم- را معین می‌کند، و در آن اموری را بر آنان شرط کرده است که بعضی مشترک بین زنان و مردان است، مانند شرک نورزیدن، و نافرمانی نکردن از رسول خدا -صلی الله علیه و آله وسلم - در کارهای نیک، و بعضی دیگر ارتباطش به زنان بیشتر است، مانند احتراز جستن از سرقت و زنا، و کشتن اولاد، و اولاد دیگران را به شوهر نسبت دادن که این امور هر چند به مشترک بین زن و مرد است، و مردان هم می‌توانند چنین جرائمی را مرتکب شوند، و لیکن ارتباط آنها بازنان بیشتر است، چون زنان به حسب طبع عهده دار تدبیر منزلند، و زنانند که باید عفت دودمان را حفظ کنند، و اینها چیزهایی است که نسل پاک و فرزندان حلال زاده به وسیله آنان حاصل می‌شود.

۲.۱ - آمرزش

یکی آثار بیعت نساء آمرزش زنان مؤمن بود:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک... ان الله غفور رحیم. «ای پیامبر چون زنان با ایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۲.۲ - استغفار

موظف بودن پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- به طلب آمرزش برای زنان مؤمن، در پی بیعت آنان با حضرت:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک... واستغفر لهن الله ان الله غفور رحیم. «ای پیامبر چون زنان با ایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»
در پایان آیه دستور طلب غفران برای زنان بیعت کننده به پیامبر داده شد.

۲.۳ - رحمت خدا

بهره مندی زنان مؤمن از رحمت الهی، در پی بیعت با پیامبراکرم -صلی الله علیه وآله-:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک... واستغفر لهن الله ان الله غفور رحیم. «ای پیامبر چون زنان با ایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۳ - اهمیت بیعت نساء

---

بیعت زنان با پیامبر - الله علیه وآله-، مورد تشویق خداوند:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک... فبایعهن واستغفر لهن الله ان الله غفور رحیم. «ای پیامبر چون زنان با ایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»
تعبیر «اذا جاءک المؤمنات یبایعنک» و نیز «واستغفر لهن» برای تشویق زنان به بیعت با پیامبر-صلی الله علیه و آله وسلم - است. و طبعا بیانگر اهمیت آن است.

۴ - پذیرش بیعت نساء

---

موظف بودن پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم -به پذیرش بیعت زنان مؤمن، در صورت اقدامشان به آن:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک... فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان با ایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»
بنابراین، جمله (یا ایها النبی اذ جاءک المومنات یبایعنک) جمله‌ای است شرطیه، و جواب شرط جمله (فبایعهن و استغفر لهن الله) می‌باشد.

۵ - شرایط بیعت نساء

---

۵.۱ - پرهیز از افترا

پذیرش بیعت زنان از جانب پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم - به شرط پرهیز آنان از افترا و نسبت دادن فرزندان نامشروع به شوهرانشان:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک علی ان... لا یاتین ببهتـن یفترینه بین ایدیهن وارجلهن... فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان باایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»
برخی مفسران گفته‌اند: مقصود از «و لایاتین...» حامله شدن از راه زنا و نسبت دادن فرزند به شوهر است و به همین جهت با فقره «لایزنین» فرق می‌کند و چون نوزاد بعد از تولد، جلوی دست و پای مادر قرار می‌گیرد از آن به «بین ایدیهن و ارجلهن» تعبیر شده است.

۵.۲ - پرهیز از زنا

پرهیز از زنا و فحشا، از شرایط بیعت زنان با پیامبراکرم -صلی الله علیه وآله-:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک علی ان... لایزنین... فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان باایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۵.۲.۱ - دیدگاه تفسیر المیزان

(و لا یزنین) یعنی با گرفتن دوستان اجنبی و با هیچ کس دیگر زنا نکنند، و چنین نباشد که از راه زنا حامله شوند، آن وقت فرزند حرام زاده، را به شوهر خود ملحق سازند که این عمل کذب و بهتانی است، که با دست و پای خود مرتکب شده‌اند، چون زن وقتی بچه می‌آورد، بچه اش بین دست و پایش می‌افتد، و این شرط غیر از شرط قبلی است که از زنا جلوگیری می‌کرد، چون دو عمل است و دو تا نهی لازم دارد.

۵.۳ - پرهیز از سرقت

پرهیز از سرقت، از شرایط پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برای پذیرش بیعت زنان:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک علی ان لا یشرکن بالله شیـا و لا یسرقن... فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان باایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۵.۲.۱ - دیدگاه تفسیر المیزان

(و لا یسرقن) - این شرط دوم است می‌فرماید: و نیز از شوهران و از غیر شوهران چیزی ندزدند. و از سیاق استفاده می‌شود که بیشتر، منظور ندزدیدن از شوهران مورد عنایت است.

۵.۴ - پرهیز از شرک

شرک نورزیدن به خدا، از شرایط بیعت زنان مؤمن با پیامبر - صلی الله علیه وآله-:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک علی ان لا یشرکن بالله... فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان باایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۵.۲.۱ - دیدگاه تفسیر المیزان

و جمله (علی ان لا یشرکن بالله شیئا) شرط اول را بیان می‌کند، می‌فرماید با ایشان شرط کن که هیچ چیزی را شریک خدا نگیرند، نه بت، و نه اوثان، و نه ارباب اصنام را. و این شرطی است که هیچ انسانی در هیچ حالی از این شرط بی نیاز نیست.

۵.۵ - پرهیز از فرزندکشی

پرهیز از کشتن فرزندان، از شرایط پذیرش بیعت زنان با پیامبر صلی الله علیه وآله:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک علی ان... لا یقتلن اولـدهن... فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان باایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۵.۶ - پرهیز از مخالفت با پیامبر

پرهیز از هرگونه مخالفت با پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- در امور خیر و نیک، از شرایط پذیرش بیعت زنان با آن حضرت:
یـایها النبی اذا جاءک المؤمنـت یبایعنک علی ان... لا یعصینک فی معروف فبایعهن... «ای پیامبر چون زنان باایمان نزد تو آیند که (با این شرط) با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (و حیله) به شوهر نبندند و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»

۵.۲.۱ - دیدگاه تفسیر المیزان

(و لا یعصینک فی معروف) - در این جمله فرموده تو را معصیت نکنند، و نفرموده خدا را معصیت نکنند، با اینکه معصیت رسول خدا -صلی الله علیه و آله وسلم - و نافرمانی نسبت به آن جناب هم، منتهی به نافرمانی خدا می‌شود، و این بدان جهت بوده که بفهماند آنچه رسول خدا -صلی الله علیه و آله وسلم - در مجتمع اسلامی سنت و مرسوم می‌کند، برای جامعه اسلامی عملی معروف و پسندیده می‌شود، و مخالفت با آن در حقیقت تخلف از سنت اجتماعی و بی اعتبار کردن آن است.
از این بیان روشن می‌شود که عبارت (معصیت در معروف ) عبارتی است که هم شامل ترک معروف، از قبیل نماز، روزه، و زکات می‌شود، و هم شامل ارتکاب منکر، از قبیل تبرج، و عشوه گری زنان - که از رسوم جاهلیت اولی است - می‌شود.

۶ - رابطه بیعت زنان با شخصیت اسلامی آنها

---

در تفسیر سوره فتح ذیل آیه ۱۸بحث مشروحی پیرامون بیعت و شرائط و خصوصیات آن در اسلام شد، آنچه یادآوری آن در اینجا لازم است، مساله بیعت پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - با زنان است، آنهم با شرائطی مفید و سازنده که در آیه فوق آمد.
این مسأله نشان می‌دهد که بر خلاف گفته بیخبران یا مغرضانی که می‌گویند اسلام برای نیمی از جامعه انسانی یعنی زنان، ارزشی قائل نشده و آنها را به حساب نیاورده است، دقیقا آنها را در مهمترین مسائل به حساب آورده است، از جمله مساءله ( بیعت) است که یکبار در حدیبیه (در سال ششم هجرت) و یکبار در فتح مکه انجام گرفت، و آنها نیز دوشبدوش مردان در این پیمان الهی وارد شدند، و حتی شرائط بیشتری را نسبت به مردان پذیرا گشتند، شرائطی که هویت انسانی زن را زنده می‌کرد، و او را از اینکه تبدیل به متاع بی ارزش یا وسیله‌ای برای کامجوئی مردان بوالهوس گردد نجات می‌داد.

۷ - پانویس

---